2019 ROK ROŚLIN CHIŃSKICH
|
Herbata chińska (Camellia sinensis) (L.) O. Kuntze (= Thea sinensis L.)
Ta piękna zimozielona roślina należy do zacnej rodziny kameliowatych (Theaceae), która obejmuje wiele gatunków roślin ozdobnych. Pochodzi z Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej oraz subkontynentu indyjskiego. Jej liście są skórzaste, błyszczące, długości 5–15 cm i szerokości 2–5 cm. Kwiaty, osadzone w kątach liści na cienkich szypułkach, mają 7–8 białych płatków. Owocem jest zdrewniała torebka, w której wykształca się 1–3 nasion. Znane są dwie odmiany botaniczne herbaty: Camellia sinensis var. sinensis oraz Camellia sinensis var. assamica. Odmiana typowa to krzew o drobnych liściach, który rośnie w chłodnych, wysokogórskich rejonach środkowych Chin i Japonii. Odmiana assamska jest drzewem o szerokich liściach, dorastającym nawet do 15 m, i najlepiej rozwija się w wilgotnym, tropikalnym klimacie północno-wschodnich Indii oraz chińskich prowincji Syczuan i Junnan. Herbata wymaga ciepłego i łagodnego klimatu, a optymalna dla jej rozwoju średnia temperatura roczna winna wynosić 20˚C, przy rocznej sumie opadów około 2000 mm. 
Roślina lecznicza Herbata jest od dawna wykorzystywana w tradycyjnej medycynie chińskiej. Surowcem są młode liście – Folium Theae. Swoje działanie terapeutyczne herbata zawdzięcza głównie garbnikom, fenolom oraz kofeinie. Garbniki działają ściągająco i przeciwbiegunkowo, a wraz ze związkami fenolowymi mają właściwości antyoksydacyjne, antymutagenne i moczopędne. Obecność kofeiny i teobrominy wywołuje efekt pobudzający. Teofilinę wykorzystuje się w leczeniu astmy oskrzelowej. Aktywne substancje herbaciane zwiększają zdolność do dłuższego efektywnego wysiłku umysłowego, poprawiają szybkość kojarzenia i zapamiętywania oraz zwiększają odporność na stres. Działanie antyoksydacyjne odmładza, skutecznie usuwa produkty przemiany materii i toksyny, a także neutralizuje wolne rodniki. Napar herbaciany polecany jest również jako preparat wspomagający odchudzanie. 
Historia uprawy Napar z liści i pąków Camellia sinensis, zwany herbatą, jest najpopularniejszym napojem świata. Obecnie herbatę chińską uprawia się na całym świecie w rejonach tropikalnych i subtropikalnych. Największymi producentami są Chiny, Indie, Kenia, Sri Lanka i Turcja. Początek historii uprawy herbaty jest trudny do ustalenia. Najstarsze wzmianki znajdują się w źródłach chińskich (2757 r. p.n.e.). Jedna z wielu legend mówi o mitycznym cesarzu Shen Nung, który pierwszy spróbował herbaty, gdy do jego garnuszka z wodą wpadło kilka liści nieznanego dotąd krzewu. Intrygujące jest podanie o odkryciu herbaty przez buddyjskiego ascetę Bodhidharmę, który podczas wielogodzinnych medytacji zasnął. Aby się to nie powtórzyło, odciął sobie powieki i cisnął nimi o ziemię, a w tym miejscu wyrósł krzew. Bodhidharma stwierdził, że napar z liści tej rośliny ma działanie pobudzające, odprężające i poprawiające koncentrację. Tradycja picia herbaty z Chin trafiła najpierw do Japonii, około 800 r. W Europie Zachodniej pojawiła się o wiele później i kojarzona jest z podbojami kolonialnymi Holendrów, którzy jako pierwsi przywieźli ją do swojego kraju w połowie XVII wieku. Przez blisko 50 lat mieli monopol na produkcję herbaty, uprawiając ją w Indonezji. Około roku 1660 herbata dotarła do Anglii. Na początku zyskała popularność głównie wśród elit, później stawała się coraz bardziej powszechna. Anglicy zakładali ogromne plantacje herbaciane na południu Azji. 
Rodzaje herbaty Bogactwo herbat obecnych na rynku wynika przede wszystkim ze zróżnicowania procesów, jakim poddaje się surowiec po zbiorze. Wyróżnia się kilka podstawowych typów herbaty: zieloną, czarną, żółtą, czerwoną (pu-erh) oraz niebieską (ulung). Herbatę zieloną otrzymuje się z liści stabilizowanych bezpośrednio po zbiorze parą wodną i suszonych. Szczególną odmianą herbaty zielonej jest herbata biała. Najpopularniejsza herbata czarna otrzymywana jest drogą skręcania zwiędłych liści, a następnie ich fermentacji i suszenia. Herbata żółta dłużej schnie w początkowej fazie procesu. Herbata czerwona przechodzi dodatkowy proces fermentacji i leżakowania. Herbata ulung poddawana jest tylko częściowej fermentacji. |